 |
| देवशयनी आषाढी एकादशी: महत्व आणि परंपरा | Devshayani Ashadhi Ekadashi: Significance and Traditions |
आषाढ महिन्याच्या शुद्ध पक्षातील एकादशीला देवशयनी एकादशी असे म्हणतात.
ही एकादशी हिंदू धर्मातील अत्यंत महत्त्वपूर्ण एकादशी मानली जाते. या दिवसापासून चातुर्मासाला सुरुवात होते आणि भगवान विष्णू योगनिद्रेसाठी क्षीरसागरात जातात, अशी पौराणिक कथा आहे. सुमारे चार महिन्यांच्या या निद्रावस्थेत देव असल्यामुळे या काळाला चातुर्मास असे संबोधले जाते.
पौराणिक महत्त्व आणि कथा.
देवशयनी एकादशीच्या संदर्भात अनेक पौराणिक कथा प्रचलित आहेत. त्यापैकी एक कथा अशी आहे की, भगवान विष्णूने शंखासुर नावाच्या राक्षसाचा वध केला. शंखासुराने अनेक अत्याचार केले होते आणि देवांनाही त्रस्त केले होते. त्याचा वध केल्यानंतर भगवान विष्णू थकले आणि त्यांनी आषाढ शुद्ध एकादशीला क्षीरसागरात विश्रांती घेतली. तेव्हापासून हा दिवस देवशयनी एकादशी म्हणून ओळखला जातो.
देवशयनी आषाढी एकादशी: महत्व आणि परंपरा | Devshayani Ashadhi Ekadashi: Significance and Traditions
दुसऱ्या एका कथेनुसार, भगवान विष्णू राजा बलीला दिलेल्या वचनानुसार पाताळात राहण्यासाठी गेले होते. तेव्हापासून ते दरवर्षी चार महिने पाताळात निवास करतात आणि या काळात सृष्टीचा भार भगवान शिव सांभाळतात. त्यामुळे देवशयनी एकादशीपासून सुरू होणारा चातुर्मास शिवशंभूंच्या पूजनासाठीही महत्त्वाचा मानला जातो.
चातुर्मासाचे महत्त्व.
देवशयनी एकादशीपासून सुरू होणारा चातुर्मास हा हिंदू धर्मात विशेष महत्त्वाचा मानला जातो. या काळात विवाह, गृहप्रवेश, नवीन व्यवसायाची सुरुवात यांसारखी शुभ कार्ये टाळली जातात. कारण या काळात देव निद्रेत असल्यामुळे त्यांचा आशीर्वाद मिळत नाही, अशी धारणा आहे. मात्र, या काळात तप, साधना, जप, पूजा-अर्चा, दानधर्म, तीर्थयात्रा आणि व्रत याला विशेष महत्त्व दिले जाते.
चातुर्मासात सात्त्विक आहाराचे पालन केले जाते. अनेक लोक या काळात कांदा-लसूण, मांसाहार वर्ज्य करतात. व्रत करणाऱ्यांसाठी हा काळ आत्मचिंतन आणि ईश्वरभक्तीसाठी अत्यंत अनुकूल मानला जातो. चातुर्मासाचा शेवट देवोत्थान एकादशीला (कार्तिक शुद्ध एकादशी) होतो, जेव्हा भगवान विष्णू योगनिद्रेतून जागे होतात आणि पुन्हा सृष्टीचे कार्यभार स्वीकारतात.
आषाढी वारी आणि पंढरपूरचे महत्त्व.
महाराष्ट्रात देवशयनी आषाढी एकादशीला पंढरपूरची वारी असते. ही महाराष्ट्राची एक अद्वितीय आणि गौरवशाली परंपरा आहे. लाखोंच्या संख्येने भाविक महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यातून आणि परराज्यांतून पायी चालत, 'ज्ञानोबा माऊली तुकाराम' आणि 'विठ्ठल विठ्ठल जय हरी विठ्ठल' असा गजर करत पंढरपूरला विठ्ठलाच्या दर्शनासाठी येतात. या वारीमध्ये कोणताही भेदभाव नसतो; सर्वजण एकाच भक्तीच्या धाग्याने जोडलेले असतात.
देवशयनी आषाढी एकादशी: महत्व आणि परंपरा | Devshayani Ashadhi Ekadashi: Significance and Traditions
चंद्रभागेत स्नान करून, विठोबाचे दर्शन घेणे हे प्रत्येक वारकऱ्याचे स्वप्न असते. या दिवशी पंढरपूरमध्ये एक मोठा उत्सव साजरा होतो, जिथे विठ्ठल-रुक्मिणीची महापूजा केली जाते. ही वारी महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक परंपरेचे प्रतीक आहे.
आचरण आणि फायदे.
देवशयनी एकादशीला उपवास ठेवल्याने शारीरिक आणि मानसिक शुद्धी होते असे मानले जाते. या दिवशी केलेल्या उपासनेमुळे पापांचा नाश होतो, मोक्ष प्राप्त होतो आणि मन शांत राहते अशी श्रद्धा आहे. या दिवशी विष्णू सहस्रनामाचे पठण, भजन-कीर्तन आणि तुळशीची पूजा करणे शुभ मानले जाते.
No comments:
Post a Comment